Υπάρχουν πάρα πολλά πράγματα που μπορεί να κάνει κανείς στο πανέμορφο νησί της Σαντορίνης, πέρα από το να βρεθεί σε κάποια από τις μαγευτικές του παραλίες. Τα 25 κορυφαία Αξιοθέατα της Σαντορίνης απαρτίζονται από: Χωριά, μουσεία, οινοποιεία, εκκλησίες, μοναστήρια και διάφορα άλλα σημεία συγκαταλέγονται στη λίστα των καλύτερων αξιοθέατων που ετοιμάσαμε, προτείνοντας μια επίσκεψη σε όσους βρεθούν στη Σαντορίνη. Προχωρήστε στην ενοικίαση αυτοκινήτου online από το Santorini Holiday Cars και γνωρίστε τα αξιοθέατα της Σαντορίνης με άνεση και ασφάλεια!
Η Νέα Καμένη (παλιότερα γνωστή και ως Νέα Καϋμένη), “το ηφαίστειο” όπως συνηθίζουν να το αποκαλούν οι ντόπιοι, είναι ηφαιστειογενές νησί στο κέντρο της καλντέρας της Σαντορίνης, το οποίο άρχισε να δημιουργείται κοντά στο 1570, με την δημιουργία αρχικά της Μικρής Καμένης και αποτελεί το πιο πρόσφατα δημιουργημένο τμήμα ξηράς στη Μεσόγειο Θάλασσα. Η έκταση του σήμερα είναι 340 εκτάρια και το ψηλότερο σημείο του είναι 127 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Υπάρχουν δύο αγκυροβόλια στο νησί, ο όρμος Ταξιάρχης, στα νοτιοανατολικά του νησιού, και ο όρμος Ερινιά στα βόρεια.
Η Παλαιά Καμένη (παλιότερα γνωστή και ως Παλαιά Καϋμένη), είναι μικρό ηφαιστειογενές νησί στο κέντρο της καλντέρας της Σαντορίνης, το οποίο άρχισε να δημιουργείται με ηφαιστειακή έκρηξη μεταξύ 46-47 μ.Χ., με την δημιουργία αρχικά του νησιού Θεία. Η έκταση του σήμερα είναι 0,525 τ.χλμ. και το ψηλότερο σημείο του είναι περίπου 98 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας. Κατά μήκος των ακτών εμφανίζονται πολλές θερμές πηγές και κατά την διάρκεια του καλοκαιριού μεγάλος αριθμός τουριστών επισκέπτεται το νησί προκειμένου να κολυμπήσουν στα κίτρινα – από το θειάφι – νερά. Η κυριότερη θερμή πηγή του νησιού βρίσκεται στον όρμο του Αγίου Νικολάου.
Η φοβερή Μινωική έκρηξη, πριν 3600 χρόνια, κατακρήμνισε το ηφαίστειο της Στρογγύλης και δημιούργησε τη σημερινή καλντέρα αφήνοντας πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας ένα κυκλικό σχήμα νησιών, τη Θήρα, τη Θηρασία και το Ασπρονήσι. Μετά τη δημιουργία της καλντέρας δακιτικό μάγμα άρχισε να αναβλύζει στον πυθμένα της θάλασσας χτίζοντας ένα ηφαιστειακό βουνό που θα αποτελέσει τα θεμέλια της Νέας καθώς και της Παλαιάς Καμένης.
Το ενεργό ηφαίστειο της Σαντορίνης είναι από τα κορυφαία Αξιοθέατα της Σαντορίνης και συνεχίζει να διέρχεται μια ήρεμη φάση, μετά τις ενδείξεις κινητικότητας που είχε δώσει το 2011-2012.
Tο ηφαίστειο της Σαντορίνης ειναι από τα μεγαλύτερα υποθαλάσσια ενεργά ηφαίστεια στο κόσμο. Ισως το μόνο ηφαίστειο που η Καλντέρα του φθάνει μέχρι τη θάλασσα. Η μεγαλύτερή του έκρηξη συνέβη κατά την διάρκεια της Μινωικής Εποχής του Χαλκού πριν από 3.600 χρόνια. Ολόκληρο το κέντρο του τότε κυκλικού νησιού βυθίστηκε στη θάλασσα κατά την διάρκεια της τρομερής ηφαιστειακής έκρηξης. Η έκρηξη προκάλεσε παλιρροιακό κύμα που κυριολεκτικά αφάνισε τον προηγμένο πολιτισμό της Μινωικής Κρήτης, 70 μίλια νότια της Σαντορίνης.
Οι εκρήξεις του ηφαιστείου βύθισαν το κεντρικό μέρος του νησιού, ενώ άλλα σημεία του αποκόπηκαν. Αυτό που τραβάει τώρα όλα τα βλέμματα είναι περίφημη Καλντέρα της Σαντορίνης, η μοναδική κατοικημένη θαλάσσια Καλντέρα παγκοσμίως με διάμετρο 10 χιλιομέτρων και ύψος 300 μέτρων περίπου.
Το ηφαίστειο της Σαντορίνης έχει δημιουργήσει ένα συγκλονιστικό τοπίο και ένα μοναδικό οικοσύστημα, στο οποίο ο αμπελώνας της Σαντορίνης, που η ιστορία του είναι αρχαία και έρχεται από τα προϊστορικά χρόνια, έχει προσαρμοστεί με τον καλύτερο τρόπο.
Γνωστοί και ως δρόμοι του Κρασιού, με πολλές περιηγήσεις και εκδρομές, θα σας επιτρέψουν να γνωρίσετε την οινοπαραγωγική παράδοση της Σαντορίνης, ενώ μπορούν να ικανοποιήσουν ακόμα και τους πιο απαιτητικούς φίλους του κρασιού. Επισκεφτείτε τα οινοποιεία του νησιού και απολαύστε τις γευστικές δοκιμές για να γνωρίσετε τα διαφορετικά τοπικά είδη κρασιών. Θα επισκεφτείτε αμπελώνες με ιστορία αιώνων και οι φιλόξενοι οινοπαραγωγοί της Σαντορίνης θα σας μυήσουν στο εξαιρετικό κρασί του νησιού, καθώς και στην τελετουργία της μετατροπής των σταφυλιών σε κρασί!
Η Σαντορίνη διαθέτει 16 οινοποιεία, εκ των οποίων μπορείτε να επισκεφθείτε τα 13, ενώ στα 11 από αυτά υπάρχουν υποδομές για πρόσβαση σε άτομα με ειδικές ανάγκες. Τα οινοποιεία του νησιού συνολικά υποδέχονται περίπου 700.000 επισκέπτες τον χρόνο. Αν συνυπολογίσουμε ότι η Σαντορίνη δέχεται ετησίως περίπου 2 εκατομύρια επισκέπτες, τότε ο ένας στους τρεις επισκέπτες επιλέγει να επισκεφθεί τα οινοποιεία, που πραγματικά είναι μια μοναδική εμπειρία. Επισκέπτες από την Ευρώπη, και κράτη με παράδοση στο κρασί όπως την Γαλλία, την Ισπανία και την Ιταλία, αλλά και από τις ΗΠΑ και την Κίνα. Κάποια οινοποιεία της Σαντορίνης, διαθέτουν αίθουσες για γάμους ενώ σε κάποια πραγματαποιούνται διάφορα συνέδρια με αντικείμενο το κρασί. Η πρώτη οργανωμένη εκδρομή οινοτουρισμού στη Σαντορίνη πραγματοποιήθηκε μόλις το 2010 και έκτοτε έγινε ανάρπαστη από τους επισκέπτες του νησιού!
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Θήρας βρίσκεται στο κέντρο των Φηρών και αποκαλύπτει τη μακρά ιστορία του νησιού. Το κτίριο όπου στεγάζεται, χτίστηκε το 1960 από το Υπουργείο Δημοσίων Έργων με σκοπό να αντικαταστήσει το προηγούμενο που κατέρρευσε στον σεισμό του 1956. Στις αίθουσές του φιλοξενεί συλλογές γλυπτών και επιγραφών από την Αρχαϊκή μέχρι τη Ρωμαϊκή περίοδο, καθώς και κεραμικά αγγεία και πήλινα ειδώλια μέχρι την Ελληνιστική περίοδο.
Συλλογές που περιλαμβάνει:
Τα σπουδαιότερα εκθέματα είναι ο θηραϊκός αμφορέας με γεωμετρική διακόσμηση, που χρονολογείται από τις αρχές του 7ου αιώνα π.Χ., η μεγάλη ηφαιστειακή πέτρα (τραχείτης) βάρους 480 κιλών, καθώς και πολλά ευρήματα από τις ανασκαφές στο νεκροταφείο της αρχαίας Θήρας, όπως αμφορείς, κεραμικά αντικείμενα, αγάλματα κούρων.
Η λαϊκή παράδοση της Σαντορίνης διατηρείται ζωντανή στο Κοντοχώρι των Φηρών, σε ένα υπόσκαφο θηραϊκό σπίτι που χτίσθηκε πριν ενάμισι αιώνα περίπου. Εκεί όπου σήμερα στεγάζεται το Λαογραφικό Μουσείο του νησιού, που αξίζει να επισκεφθεί ο ταξιδιώτης.
Το μουσείο στεγάζεται σε μια σειρά παραδοσιακών υπόσκαφων κτισμάτων της Σαντορίνης -κάποια από αυτά έχουν ζωή πάνω από 150 χρόνια- που ανακαινίστηκαν για τις ανάγκες του μουσείου το 1973, ενώ το 1993 οικοδομήθηκαν νέα κτίρια για τις καινούργιες πτέρυγες του μουσείου καθώς και ένα εκκλησάκι αφιερώμενο στον Άγιο Κωνσταντίνο στη μνήμη του πρώην ιδιοκτήτη του κτήματος Κωνσταντή Λιγνό, πού ήταν θείος του ιδρυτή του μουσείου. Υπάρχει υπόσκαφη οιναποθήκη με πατητήρι, λινό, βαρέλια, μάγγανο και παλιά σκεύη ενώ είναι εμφανή τα στρώματα των αποθέσεων από τις ηφαιστιακές εκρήξεις.
Ίσως ένα από τα λιγότερο γνωστά Αξιοθέατα της Σαντορίνης, το μοναστήρι των Δομινικανίδων καλογριών βρίσκεται στο Φηροστεφάνι, υπάρχει ένα καθολικό μοναστήρι, αφιερωμένο στην Αγία Αικατερίνη που αποτελείται από μοναχές του τάγματος του Αγίου Δομίνικου. Μάλιστα πριν από μερικά χρόνια, γιόρτασε τα 400 χρόνια της παρουσίας του στην καρδιά του Αιγαίου Πελάγους! Ιδρύθηκε το 1596 από τον Δομινικανό Επίσκοπο Καθολικών Θήρας Αντώνιο Δε – Μάρκη. Βρισκόταν εντός του Καστελιού του Σκάρου και ήταν χτισμένο μέσα σε βράχο. Αυτή τη στιγμή η κοινότητα αποτελείται από Αδελφές διαφόρων εθνικοτήτων, σύμβολο της παγκόσμιας Εκκλησίας και της συμφιλίωσης όλων γύρω από το Χριστό.
Το Μέγαρο Γκύζη, ένα από τα λίγα παλαιά αρχοντικά του 17ου αιώνα που διασώθηκαν από τους σεισμούς του 1956, παραχωρήθηκε από την Καθολική Επισκοπή Θήρας για τις δραστηριότητες του Πνευματικού Κέντρου. Στην είσοδο του Μεγάρου προβάλλει το οικόσημο της οικογένειας Γκύζη. Το Μέγαρο Γκύζη είναι το μοναδικό κτίσμα εκείνης της εποχής στη Σαντορίνη, με μία ιδιαίτερη αρχιτεκτονική χάρη στον εσωτερικό αίθριο χώρο που δημιουργείται, ο οποίος είναι εν μέρει στεγασμένος με ένα υπέροχο τετραθόλιο (σταυροθόλιο) και εν μέρει ασκεπής.
Θα δείτε συλλογές αυθεντικών χαρακτικών, παλαιών ιστορικών θηραϊκών εγγράφων, έργων ζωγραφικής με θέμα την Σαντορίνη, έργων ζωγραφικής που είναι δωρεά του ζεύγους Λέοντος Πίντου, παλαιών φωτογραφιών και πετρωμάτων της Σαντορίνης.
Εδώ πραγματοποιούνται πολιτιστικά δρώμενα όπως εκθέσεις ζωγραφικής, θεατρικές παραστάσεις, μουσικές βραδιές κ.ά.
Επίσης υπάρχει μόνιμη έκθεση με παλιούς χάρτες και έγγραφα που αφορούν στη Σαντορίνη και τις υπόλοιπες Κυκλάδες.
Εάν σας συναρπάζει η μοναδικότητα των φυσικών τοπίων, τότε η Σαντορίνη είναι ο προορισμός των επόμενων διακοπών σας! Δείτε από κοντά τη μυστηριώδη και εκπληκτικής ομορφιάς Καλντέρα. Αφήστε το βλέμμα σας να περιπλανηθεί στην ασυναγώνιστη θέα των ηφαιστεικών νησιών και αγναντέψτε το μαγευτικό ηλιοβασίλεμα, ένα θέαμα που γεννά τα πιο δυνατά συναισθήματα.
Η καλντέρα της Σαντορίνης είναι μια μεγάλη, κυρίως βυθισμένη καλδέρα, που βρίσκεται στο νότιο Αιγαίο πέλαγος, 120 χιλιόμετρα βόρεια της Κρήτης. Ορατά πάνω από το νερό είναι τα νησιά της Θήρας, της Θηρασιάς και του Ασπρονησίου περιμετρικά και στο κέντρο τα νησιά Νέα και Παλαιά Καμένη.
Με την ιστορία της να ακροβατεί μεταξύ μύθου και πραγματικότητας, η Καλντέρα λεγόταν ότι έκρυβε το μυστικό της Χαμένης Ατλαντίδας κι εξερευνήθηκε από τον Κουστώ, έναν από τους σημαντικότερους εξερευνητές και κινηματογραφιστές της εποχής μας. Η ταύτιση της Χαμένης Ατλαντίδας με το μέρος της Σαντορίνης που βυθίστηκε, δεν επιβεβαιώθηκε ποτέ.
Το Ακρωτήρι είναι χωριό της Σαντορίνης με 450 κατοίκους, με βάση την απογραφή του 2001. Βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο του νησιού σε απόσταση 15 χιλιομέτρων από τα Φηρά, την πρωτεύουσα της Σαντορίνης. Διοικητικά, ανήκει στο τοπικό διαμέρισμα Ακρωτηρίου του Δήμου Θήρας. Κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους (ενετική κατάκτηση) αποτελούσε ένα από τα καστέλια του νησιού. Σήμερα, στην κορυφή του υψώματος πάνω στο οποίο είναι κτισμένο το σύγχρονο χωριό στέκει ακόμη ο Ενετικός πύργος (Γουλάς), το παλιό δηλαδή καστέλο. Έγινε παγκοσμίως γνωστό χάρη στον προϊστορικό οικισμό που ανακαλύφθηκε στις ανασκαφές, τις οποίες άρχισε συστηματικά στην περιοχή ο Σπύρος Μαρινάτος το 1967.
Από τότε το Ακρωτήρι μπορεί να θεωρηθεί σαν ένα ανασκαφικό εγχείρημα εν εξελίξει, το 2017 συμπληρώθηκαν 50 έτη από την έναρξη των εργασιών και υπολογίζεται πως μόνο το 26% της έκτασης του οικισμού έχει ανασκαφεί μέχρι τα θεμέλια.
Υπεύθυνη για τη σταδιακή παρακμή και την τελική πτώση της Μινωικής Αυτοκρατορίας, ήταν η φοβερή έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης. Συχνά η τεκμηρίωση αυτών των ισχυρισμών, χρησιμοποιεί ως παράδειγμα την έκρηξη του Κρακατάου στην Ινδονησία (7 Αυγούστου 1883) που αναφέρεται ως η μεγαλύτερη έκρηξη ηφαιστείου στην σύγχρονη εποχή, ενώ η έκρηξη του ηφαιστείου της Θήρας ήταν τετραπλάσιας ισχύος.
Κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους, την περίοδο της Ενετοκρατίας, το Ακρωτήρι ήταν ένα από τα πέντε «Καστέλια» στο νησί. Χτίστηκε περίπου το 1335 και ένα χρόνο μετά δόθηκε στην οικογένεια Gozzadini από το Δούκα της Νάξου Νικόλα Σανούδο. Λεγόταν καστέλι Πούντα ή La Ponta, που στα μεσαιωνικά ιταλικά σημαίνει «κορυφή» αλλά σημαίνει και «ακρωτήρι». Στη μέση του οικισμού βρισκόταν ο «Γουλάς» (πύργος) του Ακρωτηρίου, που ήταν σε πολύ καλή κατάσταση μέχρι το σεισμό του 1956, όταν υπέστη σοβαρές ζημιές.
Οι Gozzadini προέρχονταν από την Μπολόνια. Η ισχυρή αμυντική θέση του κάστρου επέτρεψε στους Gozzadini να το έχουν υπό την κατοχή τους για μεγάλο χρονικό διάστημα, ακόμα και στις πρώτες δεκαετίες της κατοχής της Σαντορίνης από τους Τούρκους, στα χέρια των οποίων έπεσε τελικά το 1617 (ενώ το υπόλοιπο νησί είχε καταληφθεί από το 1566).
Στο Καστέλι και τον Γουλά του Ακρωτηρίου ανεβείτε απόγευμα προς βράδυ, και ειδικά όταν έχει μουσικές βραδιές.
Το Εμπορείο ή Εμπορειό ή αλλιώς ο «Νημποριός» είναι το μεγαλύτερο χωριό της Σαντορίνης με 1773 κατοίκους σύμφωνα με την απογραφή του 2001. Βρίσκεται στη νότια πλευρά του νησιού, 12 χιλιόμετρα από τα Φηρά, στους πρόποδες του βουνού Προφήτης Ηλίας και δύσκολα θα βρείτε να συμπεριλαμβάνονται στους τουριστικούς οδηγούς αξιοθέατα της Σαντορίνης που βρίσκονται στο Εμπορείο.
Από τα χαρακτηριστικά του χωριού είναι ο πύργος του Γουλά (Τουρκικά kule: “πύργος”), ένας τετραγωνικός πύργος στο βορεινό τμήμα του χωριού, ο οποίος χτίστηκε κατά την περίοδο της ενετικής κυριαρχίας, πιθανότατα γύρω στον 15ο αιώνα. Η παράδοση θέλει ο πύργος να έχει κτιστεί από τους μοναχούς της Μονής του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου της Πάτμου και ότι εκεί φυλάσσονταν οι θησαυροί της μονής. Στην πραγματικότητα, η χρήση του, ως μετόχι, από τους μοναχούς της μονής αυτής έγινε αρκετά μεταγενέστερα της ανέγερσης του, ενώ πηγές αναφέρουν ότι πριν την μονή ανήκε στην οικογένεια Δαργέντα. Στο εσωτερικό του πύργου υπήρχε εκκλησάκι, το οποίο δεν υπάρχει πια, του Οσίου Χριστοδούλου, ο οποίος ήταν ιδρυτής της Μονής της Πάτμου. Από τον πύργο υπήρχε σήραγγα, η οποία οδηγούσε στο καστέλι.
Απέναντι από το πύργο του Γουλά υπάρχει ο λόφος του Γαβρίλου ή παλιότερα, βουνό Πλατανιμού, στον οποίο υπάρχουν οκτώ παραδοσιακοί ανεμόμυλοι του 19ου αιώνα και βυζαντινά ερείπια. Οι ανεμόμυλοι έχουν ανακηρυχθεί ως ιστορικά και διατηρητέα κτίσματα και οι έξι από αυτούς έχουν παραχωρηθεί σήμερα στον Δήμο Θήρας. Σύμφωνα με μελέτη που έχει συνταχθεί για λογαριασμό του δήμου, στο μέλλον προβλέπεται οι δύο να δουλεύουν ως κανονικοί ανεμόμυλοι, ο ένας ως μουσείο για ανεμόμυλους και εργαλεία μυλωνάδων, ένας ως παραδοσιακό καφενείο και οι υπόλοιποι ως καταστήματα παραδοσιακών προϊόντων.
Ο λόφος του Γαβρίλου είναι ένα χαμηλό ύψωμα νότια του Εμποριού. Οι μύλοι της Σαντορίνης φτιάχνονταν από ηφαιστειακές πέτρες, νερό, χώμα και ασβέστη και το ύψος τους έφτανε περίπου τα έξι μέτρα. Στο τέλος της κορυφογραμμής, στην κορυφή του λόφου θα συναντήσουμε το κατάλευκο παρεκκλήσι του Προφήτη Ηλία του Χαμηλού (σε αντίθεση με την ομώνυμη Ιερά Μονή που βρίσκεται στο ψηλότερο σημείο του νησιού).
Ένα τρισυπόστατο μοναστήρι μιας και έχει ένα παρεκκλήσι αφιερωμένο στον Άγιο Παντελεήμονα, ένα στη Ζωοδόχο Πηγή και το κεντρικό που είναι αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο. Η Μονή ιδρύθηκε το 1651 στο καστέλι του Σκάρου, όπου λειτουργούσε ως γυναικείο μοναστήρι, έως το 1815 που αποφασίστηκε η κατασκευή της νέας μονής στη σημερινή της θέση, στο Ημεροβίγλι. Στην επίσκεψή σας θα μπορέσετε να θαυμάσετε το ξυλόγλυπτο τέμπλο αλλά και την εικόνα του Αγίου Νικολάου από τα Βυζαντινά χρόνια.
Η οικογένεια Γκύζη, μία από τις λίγες ορθόδοξες οικογένειες που έμεναν μέσα στο καστέλι του Σκάρου, είχε ένα ιδιόκτητο ναό, μέσα στο Σκάρο, αφιερωμένο στη μνήμη του Αγίου Νικολάου το οποίο με την άδεια του τότε Αρχιεπισκόπου Σαντορίνης, αποφάσισε να μετατρέψει σε γυναικεία μονή. Οι πρώτες μοναχές ήταν τα κορίτσια της οικογένειας Γκύζη.
Ο Σκάρος ήταν ο πιο παλιός και ίσως ο πιο σημαντικός από τους πέντε οχυρωμένους οικισμούς της Σαντορίνης. Επίσης είναι ο μόνος από τον οποίο δεν διασώζεται σχεδόν τίποτα.
Το καστέλι του Σκάρου φύλαγε τη δυτική είσοδο του νησιού και δεν κατακτήθηκε ούτε μία φορά κατά τη διάρκεια των 600 ετών ζωής του. Το κάστρο που δεσπόζει πάνω στο βράχο του Σκάρου έχει μακρά ιστορία και αξίζει μια επίσκεψη, φυσικά με τα πόδια, ακολουθώντας το μονοπάτι που ενώνει το βράχο με το Ημεροβίγλι (περίπου 20 λεπτά περπατημα). Μην παραλείψετε να επισκεφθείτε και το μικρό ξωκλήσι που βρίσκεται στο μπροστινό μέρος του Σκάρου, ορατό από το καράβι κατά την είσοδο στην καλντέρα.
Στον Σκάρο υπήρχε το παλαιότερο κάστρο (Επάνω Κάστρο ή Ρόκα) και το μεταγενέστερο κάτω κάστρο που υπέφερε από την πτώση των βράχων. Το παλαιότερο κάστρο κτίστηκε στα Υστερα βυζαντινά χρόνια, από τον Ενετό Ιάκωβο Μπαρότσι, στον οποίο παραχωρήθηκε η Σαντορίνη το 1207. Ο ίδιος και οι ευγενείς του το χρησιμοποιούσαν ως έδρα και κατοικία.
Η αρχαία Θήρα βρίσκεται στο Μέσα Βουνό, σε υψόμετρο 396 μ. Ιδρύθηκε τον 9ο αιώνα π.Χ. από Δωριείς αποίκους, με αρχηγό τον Θήρα και κατοικήθηκε μέχρι τους πρώιμους βυζαντινούς χρόνους.
Oι ανασκαφικές έρευνες έχουν αποκαλύψει κυρίως την ελληνιστική και τη ρωμαϊκή φάση της πόλης.
Μετά την καταστροφή του Ακρωτηρίου η Θήρα έµεινε ακατοίκητη, µε µικρές εξαιρέσεις, µέχρι τον 8ο π.Χ. αιώνα. Τότε έφθασαν εδώ Δωριείς άποικοι από τη Σπάρτη, µε αρχηγό τον Θήρα, απ’ όπου πήρε το νησί το όνοµά του. Στη δυτική πλευρά της κορυφής του Μέσα Βουνού χτίστηκε η πόλη, το αστικό κέντρο που έλεγχε όλο το νησί. Η πόλη έµεινε χωρίς τείχος λόγω της φυσικής οχυρής της θέσης και συνδέθηκε οδικώς µε τα δύο λιµάνια της, την Οία (σηµερινό Καµάρι) και την Ελευσίνα (σηµερινή Περίσσα). Από την αρχική φάση της πόλης σώζονται λίγα πράγματα.
Μετά τον 4ο π.Χ. αιώνα η πόλη αναπτύσσεται, περνάει στη σφαίρα επιρροής των Πτολεµαίων, των Ελλήνων µοναρχών του ßασιλείου της Αιγύπτου, και στη συνέχεια καταλαµßάνεται, όπως όλη η Ελλάδα, από τους Ρωµαίους. Η πόλη παρακµάζει µετά τον 3ο µ.Χ. αιώνα και µετά τον 9ο αι. εγκαταλείπεται. Από το 1896 ξεκίνησε η ανασκαφική έρευνά της, από Γερµανούς και Έλληνες αρχαιολόγους.
Κατά το Μεσαίωνα, στην Οία υπήρχε ένα από τα «Καστέλια» του νησιού: το Καστέλι του Αγίου Νικολάου.
Υπάρχουν αναφορές για την ύπαρξη του κάστρου το 1480. Η Οία όμως υπέστη μεγάλες ζημιές από το σεισμό του 1956 και ένα μεγάλο μέρος του παραδοσιακού οικισμού υποχώρησε στη θάλασσα κάτω από την καλντέρα. Μεγάλοι Ναοί, όπως η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και της Παναγίας της Πλατσανής καταστράφηκαν ολοσχερώς.
Από το καστέλι του Αγίου Νικολάου στην Οία σήμερα σώζεται ένα κομμάτι του γουλά (πύργου). Πήρε το όνομά του από υπόσκαφη εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Νικόλαο και χτίστηκε γύρω στο 1450.
Χαρακτηριστικοί στις Κυκλάδες, οι ανεμόμυλοι ήταν το κύριο μέσο για την παραγωγή αλευριού. Στις Κυκλάδες, σχεδόν παντού συμπεριλαμβάνονται στα αξιοθέατα των νησιών, και φυσικά αποτελούν ένα από Αξιοθέατα της Σαντορίνης.
Σε ελάχιστους ανεμόμυλους σώζεται κτητορική επιγραφή με αναφορά στο έτος κτίσης τους, όμως είναι κάποιες φορές ακόμα και σήμερα ζωντανές οι οικογενειακές ή και κοινοτικές παραδόσεις και νωπές οι αναμνήσεις, που σχετίζονται με την κατασκευή και την ιστορία των ιδιαίτερων αυτών κτισμάτων. Οι κύριες πηγές στοιχείων για αυτούς είναι τα αρχεία των κοινοτήτων και οι αναφορές σε αυτούς στις νοταριακές πράξεις που ρυθμίζουν κληρονομικά και τοπογραφικά θέματα των ανεμόμυλων, οι κοινοτικές αποφάσεις για την δίκαιη εφαρμογή του εθιμικού δίκαιου του αέρα, αλλά και οι αποφάσεις των πολιτικών ή εκκλησιαστικών δικαστηρίων οι σχετικές με διάφορες προστριβές και διενέξεις κατά την λειτουργία τους.
Σύμφωνα με τον αρχιτέκτονα Στέφανο Νομικό για την εμφάνιση των ανεμόμυλων στο νησί μπορούμε να συμπεράνουμε με βάση το παράδειγμα των κοντινότερων νησιών του Αιγαίου ότι λειτουργούσαν από τον 14ο αι. Αλεθαν κυρίως κριθάρι και λιγότερο σιτάρι, κατά καιρούς και φάβα.
Τα ίχνη της ναυτικής ιστορίας του νησιού ανέλαβε να διασώσει το 1951 ο καπετάνιος Αντώνης Δακορώνιας και το 1956 ιδρύθηκε το Ναυτικό μουσείο, στην Οία. Από το 1990 στεγάζεται σε ένα ωραίο καπετανόσπιτο του 19ου αιώνα, δωρεά της Οιάτισσας Ντίνας Μανωλέσσου-Μπιρμπίλη. Περιλαμβάνει όλων των ειδών τα εκθέματα που αφορούν την ιστορία της ναυτιλίας στο νησί, κυρίως στη διάρκεια του 19ου αιώνα.
Ένα μουσείο που στήθηκε με κόπο και αγάπη από ανθρώπους που υπηρέτησαν πιστά την θάλασσα για πολλά χρόνια. Οι θησαυροί του Ναυτικού Μουσείου Θήρας αποτελούν σπάνια χαρακτηριστικά δείγματα της ναυτικής παράδοσης της Σαντορίνης αφού έχουν βρεθεί σε παλαιά καπετανόσπιτα του νησιού.
Τα ιστιοφόρα, οι καπετάνιοι και τα πληρώματα της Σαντορίνης, ξεφόρτωναν το φορτίο τους και επέστρεφαν φέρνοντας κάθε είδους πολύτιμα εμπόρευματα μα το σημαντικότερο επέστρεφαν φέρνοντας εμπειρίες και πλούτο στο νησί. Ακόμη μερικές φορές επέστρεφαν φέρνοντας προιόντα όπως το άνυδρο ντοματάκι που βρήκε στο μικροκλίμα της Σαντορίνης τις ιδανικές συνθήκες για να αναπτυχθεί και δημιούργησε για πολλές δεκαετίες ένα καινούργιο κύκλο εμπορικής ανάπτυξης και ευμάρειας με το ντοματοπελτέ τύπου Σαντορίνης, για το νησί και τους κατοίκους του.
Σε μια κοιλότητα στην πλαγιά του Μέσα Βουνού, κάπου 200 μέτρα από τους πρόποδες του, βρίσκεται το εκκλησάκι των Γενεθλίων της Θεοτόκου ή Παναγιά η Κατεφιανή που χρονολογείται την περίοδο μεταξύ 1537 – 1650 μ.χ.. Το όνομα της προέρχεται από την λέξη κατεφιό, που σημαίνει καταφύγιο, γιατί εκεί πηγαίνανε οι κάτοικοι για να προστατευτούν από εχθρικές επιδρομές. Στην Κατεφιανή προστρέξανε και πολλοί κάτοικοι στον καιρό του Κακού, την ηφαιστειακή έκρηξη του 1650, δηλαδή, στο υποθαλάσσιο ηφαίστειο του Κολούμπο.
Πέρα από διάφορες τοπικές εορτές στην Περίσσα, μεγάλη γιορτή γίνεται και στη Παναγιά την Κατεφιανή (1537-1650). Πίσω από το ναό βρίσκεται μια δροσερή σπηλιά, και η θέα από τον χώρο αυτό, είναι κάτι περισσότερο από καταπληκτική.
Προσεγγίζουμε το εκκλησάκι, ακολουθώντας αρχικά (για 10 λεπτά) το μονοπάτι τρία (3) (που συνδέει την Περίσσα με το Καμάρι αφού περάσει από την Αρχαία Θήρα, στην κορυφή του Μέσα Βουνού). Εμείς θα στρίψουμε δεξιά εκεί που θα δούμε έναν σταυρό καρφωμένο πάνω σε έναν βράχο. Τα κατακόρυφα βράχια του Μέσα Βουνού στο σημείο αυτό χρησιμοποιούνται και σαν πεδίο αναρρίχησης (αναρριχητικό πεδίο Περίσσας).
Στην Περίσσα ένας πανέμορφος ναός του 5ου αιώνα μ.Χ., η Αγία Ειρήνη, γνωστή και ως η Santa Irene της Σαντορίνης, προβάλλει μέσα από τη γη, αποκαλύπτοντας την ιστορία του νησιού. Για χρόνια επικρατούσε η άποψη ότι ο λόγος που οι Ενετοί ονόμασαν το νησί “Σαντορίνη” ήταν η ύπαρξη μικρής εκκλησίας της Αγίας Ειρήνης στην Θηρασιά. Κάτι τέτοιο, βέβαια, θα ήταν περίεργο, καθώς οι Ενετοί θαλασσοπόροι δεν μπορεί να μην καταλάβαιναν ότι Θηρασιά και Σαντορίνη είναι δύο διαφορετικά νησιά.
Τα δεδομένα άλλαξαν το 1992, όταν η 2η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων άρχισε εργασίες υποστήλωσης στο Μεσοβυζαντινό (8ου με 9ου αιώνα) δίκλιτο ερειπωμένο ναό της Αγίας Ειρήνης που βρισκόταν στους πρόποδες του Μέσα Βουνού. Κάτω από τον ναό αυτό ανακαλύφθηκαν τα ερείπια Παλαιοχριστιανικής Βασιλικής της Αγίας Ειρήνης, η κατασκευή της οποίας χρονολογείται από τα τέλη του 5ου αιώνα, ενώ φαίνεται να υπήρξε και δεύτερη οικοδομική φάση κατά το δεύτερο μισό του 6ου αιώνα. Ήταν τρίκλιτη βασιλική με μήκος μεσαίου κλίτους 25 μέτρα. Το αναταλικό μέρος του μεσαίου κλίτους του Παλαιοχριστιανικού ναού είχε χρησιμοποιηθεί για την οικοδόμηση του μεσοβυζαντινού.
Η Ιερά Σταυροπηγιακή και Πατριαρχική Μονή του Προφήτη Ηλία βρίσκεται στην κορυφή του ομωνύμου όρους, σε 567 μ. υψόμετρο με υπέροχη θέα στο νησί και απέχει 3 χλμ από τον Πύργο.
Η Μονή κτίστηκε από τους ιερομόναχους αδελφούς Γαβριήλ και Ιωακείμ, που κατάγονταν από το χωριό, το 1711, οπότε και θεσπίστηκε το άβατο, αν και η τελική- σημερινή μορφή του μοναστηριού του δόθηκε κατά το 19ο αιώνα.
Όπως προκύπτει από τα αφιερωματικά έγγραφα και τους τίτλους αγοραπωλησίας στο Αρχείο της Μονής, ο Προφήτης Ηλίας ανήκε αρχικά στον Κωνσταντίνο Πραγιώτη, αργότερα περιήλθε στον ιεροδιάκονο Παρθένιο Σιγάλα, συγγενή των κτητόρων, που ανοικοδόμησε το δεύτερο εξωκκλήσιο της Υπαπαντής. Τον χώρο αυτό ο Παρθένιος Σιγάλας παραχώρησε στους αδελφούς Γαβριήλ και Ιωακείμ.
Η Αγία Τριάδα, που ήταν άλλοτε καθολικό μικρής γυναικείας μονής και σήμερα στεγάζει τη συλλογή, ερειπώθηκε και στις αρχές της δεκαετίας του ΄70. Διασώθηκαν μόνο ο βόρειος τοίχος και τμήμα του Ιερού. Η εκκλησία παρέμενε κλειστή μέχρι το 1997 οπότε και με πρωτοβουλία του τότε προέδρου της κοινότητας, του κοινοτικού συμβουλίου αλλά και της Μητρόπολης Θήρας, ο χώρος της εκκλησίας λειτούργησε και συνεχίζει να λειτουργεί ως εκκλησιαστικό Μουσείο.
Η συλλογή περιλαμβάνει εικόνες κρητικών και ντόπιων αγιογράφων, έργα ξυλογλυπτικής και μεταλλοτεχνίας, κεραμικά, εκκλησιαστικά κεντήματα και άλλα αντικείμενα εκκλησιαστικής χρήσης, που χρονολογούνται κυρίως στο 17ο και 18ο αιώνα, εποχή ακμής και οικονομικής ευμάρειας του Πύργου.
Το Αρχοντικό Αργυρού στην Μεσσαριά, είναι το μοναδικό επισκέψιμο αρχοντικό της Σαντορίνης και σίγουρα ένα από τα κορυφαία Αξιοθέατα της Σαντορίνης. Ο πιο καλαίσθητος μάρτυρας του 18ου και 19ου αιώνα, που αντανακλά με τον καλύτερο τρόπο την εποχή του. Πολύ πριν η Σαντορίνη κατακτήσει τις καρδιές των επισκεπτών με τη μοναδική ομορφιά της, τα κρασιά της ήταν διάσημα σε όλο τον κόσμο και η οικογένεια Αργυρού έπαιζε έναν σημαντικό ρόλο στην οινοποίηση και την εξαγωγή τους. Στο Αρχοντικό της οικογένειας ο σημερινός επισκέπτης απολαμβάνει μια περιήγηση στην καθημερινότητα του 19ου αιώνα αλλά και ακούει το χτύπο της καρδιάς της πανίσχυρης Σαντορίνης των αμπελουργών και των εμπόρων.
Το κτίσμα έπαθε σοβαρές ζημιές στη διάρκεια του σεισμού του 1956 και αποκαταστάθηκε πλήρως μετά από χορηγία του Υπουργείου Πολιτισμού. Το 1985 χαρακτηρίστηκε ως «έργο τέχνης» με ζώνη προστασίας 50 μέτρων περιμετρικά της ιδιοκτησίας. Το 1997 τιμήθηκε με το βραβείο Europa Nostra, ως μνημείο διατήρησης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
Ο Γεώργιος Εμμανουήλ Αργυρός ήταν κτηματίας και έμπορος κρασιών. Το αρχοντικό χτίστηκε το 1888 πάνω σε προϋπάρχουσα ισόγεια παραδοσιακή κατοικία του 1860. Το ισόγειο λειτουργεί ως ξενώνας Α΄ κατηγορίας ενώ ο όροφος ως μουσείο.
Το Art Space στην Έξω Γωνιά της Σαντορίνης, ξεκίνησε την λειτουργία του το 1999 και συνεχίζει μέχρι σήμερα την εικαστική του δραστηριότητα, φιλοξενόντας έργα σημαντικών Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών.
Το κτίσμα που βρίσκεται στην Έξω Γωνιά Σαντορίνης, άντεξε στον σεισμό του 1956 και συνεχίζει να αντέχει στην επέλαση της εμπορευματοποίησης των πάντων. Φτιαγμένο με τη μαστοριά που επέβαλε η ανάγκη και την τέχνη που υπαγόρευσε το μεράκι των παλιών Σαντορινιών μαστόρων, το παλιό Οινοποιείο πατάει στην δύστροπη και άνυδρη ηφαιστειακή γη και αναπνέει με τους λιγοστούς και γιαυτό πολύτιμους καρπούς της.Τα πατητήρια, τα ληνά του μούστου, τα μάγγανα, οι ψηλοτάβανες θολωτές κάναβες δεν είναι ακίνητοι φύλακες των εποχών που πέρασαν, αλλά εργαλεία ζωντανά και έτοιμα να προσφέρουν στην Τέχνη του Οίνου.
Κάθε χρόνο, φορτία από ασύρτικο, μαυροτράγανο, αθήρι και βουδόματο, περνούν τις πόρτες του υποστατικού μέσα σε καλάθια λυγαριάς για να δώσουν το πολυτιμότερο, ίσως, αγαθό της αιχμηρής, πετραίας γης της Σαντορίνης: το κρασί. Γι’αυτο λέμε πως, τοArt Space δεν επιδιώκει απλώς να διαφυλάξει την ιστορική μνήμη, αλλά παλεύει να την διατηρήσει ζωντανή και ακμάζουσα πραγματικότητα. Κάθε χρόνο, ο ευωδιαστός μούστος αφού ζυμωθεί μετατρέπεται στο ξηρό, αρωματικό «Νυχτέρι». Μια άλλη ποσότητα σταφυλιού απλώνεται για δυο βδομάδες κάτω από τον αδιάκριτο αυγουστιάτικο ήλιο και ο μούστος του μεταφέρεται σε ξύλινα βαρέλια για παλαίωση, για να δώσει ύστερα από χρόνια το πολύτιμο Βισάντο. Το 1999, το Art Space ήταν έτοιμο να ανοιχτεί στην καινούρια του ρότα.
Ο Αντώνιος Νικολάου Αργυρός αναπαλαίωσε τους χώρους σεβόμενος την αρχική τους μορφή. Έβαλε σε λειτουργία το Οινοποιείο και «μπαρκάρισε» για το ταξίδι της Τέχνης… Πάνω από 250 κορυφαίοι Έλληνες και ξένοι καλλιτέχνες εμπιστεύθηκαν τα έργα τους και οι υπόσκαφοι χώροι πλημμύρισαν με χρώμα και εικαστικές φιγούρες. Αυτό που ήταν γοητευτικό σαν ιδέα, έγινε σαγηνευτική πραγματικότητα και χιλιάδες επισκέπτες πέρασαν τις βαριές πόρτες για να δουν μια Σαντορίνη που δεν αναπαύεται στην δόξα της μοναδικής ομορφιάς της, ούτε εφησυχάζει στην αυταρέσκεια του παρελθόντος της. Μια Σαντορίνη που εμπνέει καλλιτέχνες, αλλά φιλοξενεί και την Τέχνη, σε όλες τις εκφάνσεις της.
Μετά από 19 χρόνια συνεχούς προσπάθειας, το οινοποιείο Volcan Wines του Γεώργιου Κουτσογιαννόπουλου, στον Βόθωνα της Σαντορίνης, έχει δημιουργήσει το μοναδικό φυσικό υπόσκαφο Μουσείο Οίνου στην Ελλάδα. Από τα μουσεία που αποτελούν Αξιοθέατα της Σαντορίνης, βρίσκεται σε βάθος 6 μέτρων κάτω από την επιφάνεια της γης, το Μουσείο έχει συνολικό μήκος πάνω από 300 μέτρα, με διαδρόμους και αίθουσες διαμορφωμένες σαν λαβύρινθο. Με εκθέματα που χρονολογούνται από το 1660 έως το 1970 και διάκοσμο που παραπέμπει στον 17ο – 18ο αιώνα, παρουσιάζεται η ιστορία του κρασιού και η ζωή του Σαντορινιού αμπελουργού σε αναπαραστάσεις με κινητά και ακίνητα ομοιώματα.
Για τη δημιουργία του μουσείου οίνου χρειάστηκαν 21 χρόνια σκληρής δουλειάς με υπομονή και επιμονή. Η χρηματοδότηση έγινε εξ’ ολοκλήρου από την οικογένεια Κουτσογιαννόπουλου. Ο επισκέπτης περιηγείται στο χώρο βλέποντας αναπαραστάσεις της ιστορίας του κρασιού. Διατίθεται Αυτόματη Ακουστική Ξενάγηση σε 14 γλώσσες. Επίσης διατίθενται σε βιβλίο σε οχτώ ακόμα γλώσσες.
Τα κρασιά Volcan έχουν βραβευτεί πολλές φορές σε διεθνές και τοπικό επίπεδο.
